Jerzy Hawryluk

---

Życiorys

Jerzy Hawryluk jest absolwentemII Liceum Ogólnokształcącego w Bielsku Podlaskim, gdzie zdobłł maturę w 1983 roku. Interesujące jest, że jego żona, Eugenia Żabińska, również ukończyła to liceum rok później. Już w czasie nauki w szkole średniej Jerzy zaczął pisać wiersze najpierw w gwarze, a potem w literackim języku ukraińskim. Swoje debiutanckie notatki jako „korespondent”, a także zdjęcia i krótkie opowiadania publikował w białoruskiej „Niwie”, a następnie w „Naszym Słowie”, stając się jednym z głównych propagatorów ruchu ukraińskiego rozwijającego się na Podlasiu od lat 80. XX wieku.

W 1990 roku ukończył studia na kierunku historycznym na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1983 roku Jerzy Hawryluk był także założycielem ukraińskiego wydawnictwa „Dumka”. W latach 1987–1989 pełnił funkcję redaktora i wydawcy czasopisma „Osnowy”, jak również aktywnie wspierał inne publikacje, które nie były wydawane regularnie. Jako współzałożyciel biuletynu „Krąg”, wydawanego w języku polskim w latach 1989–1990, przyczynił się do krzewienia kultury ukraińskiej w Polsce.

W latach 1991–1993 Jerzy Hawryluk pracował dla Centrum Ukraińskiej Nauki i Kultury w Krakowie, a następnie do 1996 roku był sekretarzem Zarządu Głównego Związku Ukraińców Podlasia. Od momentu powstania czasopisma „Nad Buhom i Narwoju” w 1991 roku, zasiada w jego redakcji. W latach 1993–1996 był odpowiedzialny za redagowanie pisma, a od 2001 roku pełni obowiązki redaktora naczelnego. Jerzy był również dyrektorem podlaskiego wydawnictwa „Osnowy” w latach 1993–1998 oraz 2000–2001.

Od 1990 roku jego artykuły ukazywały się w wielu periodykach ukraińskich, w tym: „Pamjatky Ukrainy (inne języki)”, „Krajeznawstwo”, „Borysten”, literackim „Kyjiwśka Ruś”, „Kurjer Krywbasu”, tygodnikach „Dzerkało Tyżnia”, „Ukrainśkyj tyżdeń” oraz gazetach „Deń”, „Lwiwśka hazeta” i „Subotnia poszta”. Warto zauważyć, że 23 listopada 2002 roku w Książnicy Podlaskiej w Białymstoku odbyły się obchody dwudziestolecia pracy twórczej Jerzego Hawryluka.

Twórczość

Poezja

Jerzy Hawryluk jest autorem licznych tomików poetyckich, w tym W nepromynajuczomu pochodi (W nieprzemijającym pochodzie, 1986), Neherbowiji geneałohiji (Nieherbowe genealogie, 1988), a także Hołosy z Pidlaszsza (Głosy z Podlasia, 1999). Ponadto jego twórczość obejmuje literacko-publicystyczne wydanie Nechaj żywe Pudlasze. Z pereżytoho i peredumanoho (Niech żyje Podlasie. Z przeżytego i przemyślanego, 2001) oraz zbiór wybranych utworów W pawutinni żyttia (W pajęczynie życia, 2004).

Poezja Hawryluka nawiązuje głęboko do jego rodzinnych stron, czyli Podlasia. Jego podmiot liryczny w pełni identyfikuje się z ojczystą ziemią, która stanowi dla niego nie tylko inspirację, ale także ważny kontekst osobisty. Dla autora, poezja staje się formą łączącą go z przeszłością oraz przodkami. W początkowych utworach poeta wykorzystuje ukraińską gwarę, odzwierciedlając w nich lokalną kulturę oraz tożsamość.

W jego tekstach podmiot liryczny jawi się jako integralna część Podlasia, co ilustrują takie utwory, jak Żyw koliś ja w ruodnuj chati, Mowo nasza, oraz Rozsypajsia jak pisok. Ukraińska gwara stała się kluczem do głębszego zrozumienia narodowej kultury, a zarazem narzędziem ekspresji. Ojczysta ziemia jest dla Hawryluka niekończącym się źródłem natchnienia, co uwidacznia się w fragmencie Pysaty poemu.

Jednym z najważniejszych aspektów jego twórczości jest także liryzm, który ukazuje różne odcienie namiętności i miłości—uczucia, które napędzają jego twórczość. Wiersze takie jak Popływy misiacznoju tinniu oraz Moje serce odzwierciedlają siłę emocji i możliwości twórcze człowieka, osiągając głębokie przemyślenia.

W poezji Hawryluka można dostrzec wpływy modernizmu, jak na przykład brak znaków interpunkcyjnych oraz wyraźne ślady intelektualizmu. Odbiorca z pewnością napotka różnorodne paradoksy i egzystencjalne pytania, z którymi autor zmaga się poprzez swoje wiersze.

Prace naukowe

Jerzy Hawryluk jest także autorem wielu badań dotyczących historii Podlasia oraz jego związków z Ukrainą. Zalicza się do nich publikacje, takie jak Propozyciji zapysu pidlaśkych dialektiw (Bielsk Podlaski, 1998), Istorija Pidlaszsza (Berestejśkoji zemli) u X-XIV stolittiach (Hajnówka, 1990), a także Z dziejów Cerkwi prawosławnej na Podlasiu w X-XVII wieku (Bielsk Podlaski, 1993).

Inne istotne prace to Chołmszczyna i Pidlaszszia: Istoryko-etnohraficzne doslidżennia (Kijów, 1997 – współautor) oraz Kraje ruskie Bielsk, Mielnik, Drohiczyn. Rusini-Ukraińcy na Podlasiu – fakty i kontrowersje (Kraków, 1999; Bielsk Podlaski, 2001). Ponadto, jest redaktorem antologii Ruś podlaska. Podlasie w opisach romantyków (Bielsk Podlaski, 1995) oraz śpiewników, takich jak Zakoliadujmo wsi razom (Boćki, 1999).

Jego badania są generalnie pozytywnie oceniane w ukraińskim środowisku naukowym. Roman Kyrcziw zauważa, że Hawryluk to wyjątkowo pracowity, dobrze wykształcony i ambitny badacz, który wnosi cenny wkład w naukowe zgłębianie wielu istotnych tematów, które do tej pory były zaniedbywane. Z drugiej strony, krytycy ze środowiska białoruskiego zarzucają mu ideologiczne zabarwienie jego prac, szczególnie w kontekście kwestii narodowych i tożsamości.

Hawryluk promuje dzieje Podlasia za pomocą archiwalnych źródeł oraz analizy kultury materialnej, koncentrując się na historii rodu Sapiehów oraz ziemi brzeskiej. Współpracował z uznanymi ekspertami z Akademii Nauk we Lwowie oraz uczelniami ukraińskimi, takimi jak Uniwersytet Jagielloński i UMCS w Lublinie.

Uważa Północne Podlasie za ukraińskie terytorium etniczne, podkreślając, że na tym obszarze mieszka około 100 tysięcy „Ukraińców-Podlaszuków”. Niemniej jednak, liczba osób deklarujących ukraińską narodowość jest znacznie niższa. W przeszłości migracje z Wołynia mogą być przyczyną rozwoju ukraińskiego osadnictwa w tym rejonie.

Hawryluk wskazuje również, że poczucie ukraińskiej narodowości jest osłabione przez oddalenie od centralnych ośrodków kulturowych oraz przez to, że tutejszą ludność często uznawano za Białorusinów, co zdecydowanie wpłynęło na tożsamość narodową regionu.

Fotografia

Od młodych lat Jerzy Hawryluk pasjonuje się fotografią. Jego prace były prezentowane na wystawach w 2008 roku w Galerii Wasylia Pyłypiuka we Lwowie oraz w 2009 roku w Toronto i Zielonej Górze. W 2011 roku zorganizował ważną wystawę zatytułowaną Duchowe krajobrazy Podlasia, Chełmszczyzny, Łemkowszczyzny i Nadsania we Lwowskim Muzeum Historii Religii, na której zaprezentowano 75 fotografii przedstawiających unikalne elementy lokalnej architektury sakralnej oraz kultury materialnej regionu.

Poglądy

Poglądy literackie Jurija Hawryluka zaczęły kształtować się na początku lat osiemdziesiątych, odzwierciedlając jego głębokie zaangażowanie w patriotyzm jako świadomy wybór. W swoim debiutanckim wierszu, zatytułowanym ***Mowo nasza, poeta ukazał swoje silne związki z rodziną i rodzinną ziemią, korzystając z formy gwarowej, która nawiązywała do bogatej tradycji miłości do języka, religii i kultury w Podlasiu.

Bardziej szczegółowe refleksje na temat swoich powiązań z Podlasiem Hawryluk zaprezentował w tomiku Neherbowyji heneałohiji wydanym w 1988 roku. Bohdan Bojczuk opisał to dzieło jako manifestację pamięci oraz przeszłości, wyrażającej emocje duszy i serca. Ponadto, jego poglądy dotyczące historii oraz kultury Podlasia wyraźnie uwidaczniają się w kolejnych publikacjach artysty.

W roczniku drugiego obiegu „Nasz hołos”, który ukazywał się w latach 1983–1988, poeta dał wyraz swojemu głębokiemu zamiłowaniu do przeszłości. W tym zbiorze zawarł także swoje credo literackie, w którym stwierdził, że element świadomościowy nie jest dany raz na zawsze, lecz wymaga ciągłej pielęgnacji oraz rozwijania. W latach osiemdziesiątych podobne poglądy prezentowali także inni autorzy tego rocznika, tacy jak Iwan Ihnatiuk, Iwan Kiryziuk, Sofija Saczko, Iwan Chwaszczewski, oraz Jewhenija Żabińska.

Nagrody

W 2007 roku Jerzy Hawryluk znalazł się wśród wyróżnionych, otrzymując kijowską Nagrodę imienia Dmytra Nytczenki. Nagroda ta jest przyznawana za wyjątkowe osiągnięcia w zakresie popularyzacji ukraińskiego słowa drukowanego, co podkreśla znaczenie jego pracy na tym polu.

Dwa lata później, w 2009 roku, został odznaczony przez Prezydenta Ukrainy prestiżowym orderem „Za zasługi” III stopnia. To wyróżnienie świadczy o jego znaczącym wpływie i zasługach w dziedzinie literatury i kultury.

Życie osobiste

Jerzy Hawryluk jest żonaty z Eugenią Żabińską, która jest nie tylko jego partnerką życiową, ale i utalentowaną poetką pochodzącą z Ukrainy, a dokładniej z regionu Podlasia.

Para ma troje dzieci – dwóch synów oraz córkę.

---

Oceń: Jerzy Hawryluk

---