Parafia Zmartwychwstania Pańskiego w Bielsku Podlaskim

---

Historia

Początki parafii, która nosi imię Zmartwychwstania Pańskiego, są mało znane. Pierwsza cerkiew mogła znajdować się w okolicy wsi Lewki, usytuowanej 4 km na południe od Bielska Podlaskiego, lecz jej precyzyjna lokalizacja nie została potwierdzona. Elementy historyczne sugerują, że mogła być usytuowana blisko drogi prowadzącej do Kleszczel lub w okolicach uroczyska Buhor, które leży 1,5 km na północny zachód od Lewek. W tym miejscu w XIV wieku istniała osada, zniszczona przez Krzyżaków w 1377 roku. Mieszkańcy, którzy pozostali na życiu, osiedlili się na wschodnim brzegu rzeki Białej, co doprowadziło do założenia wsi Dubicze (obecnie ulica w Bielsku Podlaskim), gdzie zbudowano nową cerkiew.

W XVI wieku, świątynia została przeniesiona na teren Hołowieska, który znajdował się w rejonie skrzyżowania traktów brzeskiego i orlańsko-kamienieckiego. To znaczące posunięcie związane było z budową zamku starosty bielskiego, co sprawiło, że cerkiew Woskresieńska stała się częścią zamkowych obiektów. Dzięki tej lokalizacji, świątynia była łatwiej dostępna dla licznych gości, głównie wyznawców prawosławia. Nowa lokalizacja była istotna, ponieważ zbliżyła cerkiew do wsi, w których zamieszkiwała istniejąca większość parafian, takich jak Lewki czy Parcewo. Pierwsze pisemne wzmianki o tej świątyni pochodzą z 1560 roku i dotyczą dekretu króla Zygmunta Augusta, który nadał ziemię cerkwi Woskresieńskiej.

Unia brzeskiej z 1596 roku spotkała się z gwałtownym oporem ze strony lokalnych parafian, co skłoniło ich do stworzenia bractwa cerkiewnego, które w 1599 roku uzyskało przywilej od patriarchy Konstantynopola. Mimo że w 1636 cerkiew, jako jedna z ostatnich w Bielsku, została przejęta przez unitów, bractwo dalej pielęgnowało tradycyjne wartości prawosławne.

W końcu XVII oraz na początku XVIII wieku, region Bielska Podlaskiego stał się celem wojennym, co przyczyniło się do znacznego zmniejszenia liczby parafian. Pomimo tych trudności w 1710 roku rozpoczęto budowę nowej cerkwi. Ostatecznie zbudowana świątynia była niewielka, jednokopułowa, posiadająca jedynie cztery okna. Przez długi czas brakowała nieruchomości częścią na podłogę oraz pokryciem kruchty. Na przełomie XVIII wieku cerkiew znajdowała się w złym stanie, co uniemożliwiało odprawianie nabożeństw. W 1797 roku, z zgodą pruskich władz, parafia zaczęła korzystać z opuszczonego kościoła karmelitów, znajdującego się w okolicy szlaku litewskiego. Na cerkwisku w Dubiczach wzniesiono kamienną figurę, która później została zastąpiona obeliskiem, w celu upamiętnienia świątyni z XIV wieku. W tym czasie parafia Zmartwychwstania Pańskiego liczyła około 450 wiernych.

Na początku XIX wieku w Parcewie postawiono drewnianą cerkiew cmentarną pod wezwaniem św. Dymitra. W końcu lat 20. tego samego wieku, podejmując decyzję o rekonstrukcji cerkwi Woskresieńskiej, ówczesny dziekan bielski, ks. Adam Kostycewicz, zainicjował prace budowlane, które miały miejsce w latach 1833–1838. Nowa cerkiew miała wymiary 16,3 m długości, 9,9 m szerokości i 4,2 m wysokości, a na jej dachu znalazła się kopuła z żelaznym krzyżem.

W 1839 roku, po zniesieniu unii na Białostoczyźnie, parafia Zmartwychwstania Pańskiego została włączona do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. Do 1859 roku liczba parafian wynosiła już 618. W 1861 roku, obok cerkwi, zbudowano nowy dom parafialny, natomiast w 1873 roku konsekrowano cerkiew cmentarną w Parcewie, która została zbudowana na początku XIX wieku i rozbudowana w 1897 roku. W tym samym roku otwarto także pierwszą szkołę cerkiewną na terenie parafii.

Na przełomie XIX i XX wieku, w miejscu obelisku w Dubiczach, zbudowano murowaną kaplicę św. Jerzego, która później została ogrodzona. W 1910 roku podjęto decyzję o budowie nowej cerkwi parafialnej, a wcześniejsza świątynia została rozebrana, pozostawiając jedynie północną ścianę. Budowa nowego obiektu miała miejsce w 1913 roku, podczas gdy frontowa część zyskała nową, okazałą wieżę. W następnym roku świątynia została konsekrowana.

W 1915 roku, w obliczu działań wojennych, liczba parafian uległa znacznemu zmniejszeniu, co spowodowało ich migracje w latach 1919–1921. W 1921 roku miała miejsce kolejna przebudowa cerkwi w Parcewie, jednak władze II Rzeczypospolitej nie pozwoliły na reaktywację parafii. Wskutek działań państwowych, ziemskie zasoby oraz dwa budynki parafialne zostały skonfiskowane. Wierni zostali dołączeni do parafii św. Michała Archanioła, a dopiero w 1930 roku władze zezwoliły na obecność stałego duchownego-administratora przy cerkwi.

Parafia Zmartwychwstania Pańskiego odzyskała autonomię w 1940 roku, kiedy miała miejsce okupacja radziecka. W trakcie okupacji niemieckiej, parafii zostały zwrócone budynki, ale po wojnie grunty stały się własnością nowo utworzonej szkoły rolniczej. W 1960 roku cerkiew zyskała status świątyni tytularnej nowego biskupa bielskiego Bazylego (Doroszkiewicza), który później stał się metropolitą i tym samym zgromadzenie nieoficjalnie podniesione zostało do rangi katedry.

W 1977 roku wybudowano nowy dom parafialny, a następnie w latach 1986–1993 plebanię. W 1988 roku zorganizowano uroczystości z okazji 150-lecia zakończenia budowy cerkwi parafialnej, której fragment – północna ściana – wchodzi do obecnej budowli. W tym czasie odbyły się również obchody 1000-lecia chrztu Rusi. W 1995 roku parafia odzyskała własne grunty rolne, a także udało się uporządkować kwestie związane z własnością terenu pod cerkwią. W latach 90. XX wieku przeprowadzono renowacje obu cerkwi, zarówno parafialnej, jak i cmentarnej w Parcewie, gdzie zbudowano także nowe ogrodzenie wokół cerkwi Woskresieńskiej oraz uporządkowano okolice domu parafialnego. Działania renowacyjne przeprowadzono wewnątrz cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego, obejmując odnawianie oraz pozłacanie ikonostasu, a prace te miały miejsce jeszcze w pierwszej dekadzie XXI wieku.

Woskresieńska świątynia gościła wiele znaczących osób, w tym patriarchów: Bartłomieja I z Konstantynopola, Piotra VII z Aleksandrii oraz Teoktysta I z Rumunii. Od 2005 roku w cerkwi św. Dymitra w Parcewie odprawiane są nabożeństwa w każdą niedzielę. W latach 2013–2014 przeprowadzono gruntowną rewitalizację cerkwi parafialnej, która polegała na wymianie starej konstrukcji drewnianej na betonu – podczas gdy bryła samego budynku pozostała bez zmian. W 2013 roku, parafia Zmartwychwstania Pańskiego liczyła około 2000 wiernych i obejmowała wschodnią część Bielska Podlaskiego (w tym: Dubicze, Hołowiesk, Osiedle Podlasie) oraz wsie takie jak Lewki i Parcewo. Działa przy niej chór parafialny, który bierze udział w różnorodnych wydarzeniach, takich jak Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiewnej oraz Wieczory Kolęd w Bielsku Podlaskim. W ramach działalności parafialnej funkcjonują dwa bractwa: Parafialne Bractwo Młodzieży Prawosławnej oraz Bractwo Dorosłych św. Męczennicy Barbary, a także parafia zapewnia opiekę duszpasterską dla dwóch szkół oraz szpitala.

Uroczystości parafialne

W parafii Zmartwychwstania Pańskiego w Bielsku Podlaskim uroczyście obchodzi się różnorodne wydarzenia, które są głęboko zakorzenione w tradycji. W szczególności warto wspomnieć o ważnych datach w kalendarzu liturgicznym.

• wtorek po Wielkanocy (według starego stylu),
• św. Jerzego – 6 maja (23 kwietnia według starego stylu),
• św. Barbary – 17 grudnia (4 grudnia według starego stylu),
• św. Dymitra – 8 listopada (26 października według starego stylu).

Wykaz proboszczów

W ciągu swojej historii, parafia Zmartwychwstania Pańskiego w Bielsku Podlaskim miała wielu proboszczów, którzy przyczynili się do jej rozwoju i działalności. Poniżej przedstawiamy wykaz proboszczów, którzy pełnili tę ważną funkcję na przestrzeni lat.

• 1560 – ks. Bazyli,
• 1599 – ks. Charyton,
• 1633 – ks. Siłuan Kuźmicz,
• 1858–1881 – ks. Antoni Kuźmiński,
• 1881–1910 – ks. Hipolit Koncewicz,
• 1910–1915 – ks. Lew Tymiński,
• 1915–1919 – przerwa w działalności parafii (bieżeństwo),
• 1919–1940 – administratorzy: ks. Lew Tymiński, ks. Mikołaj Turowski, ks. Mikołaj Rudeczko, ks. Mateusz Petelski, ks. Włodzimierz Sidorowicz,
• 1940–1963 – ks. Leoncjusz Aleksiuk,
• 1963 – ks. Konstanty Bajko,
• 7.09.1973 – 31.12.1983 – ks. Teodor Tokarewski,
• 31.12.1983 – 28.10.2011 – ks. Jerzy Tokarewski,
• od 28.10.2011 – ks. Andrzej Mińko.

---

Oceń: Parafia Zmartwychwstania Pańskiego w Bielsku Podlaskim

---