Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielsku Podlaskim

---

Historia

Pierwsze wzmianki o świątyni pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielsku Podlaskim wskazują na jej historyczne korzenie, które sięgają czasów na najazdu tatarskiego w 1240 roku. To właśnie wtedy pierwotna cerkiew została zniszczona, a w późniejszym okresie, przed rokiem 1289, książę włodzimierski Włodzimierz Wasylkowicz postanowił odbudować świątynię, ofiarując jej księgi i ikony, co znalazło odzwierciedlenie w zapisach w Latopisie Halicko-Wołyńskim.

W drodze dalszej historii, w drugiej połowie XV wieku, księżna Wassa ufundowała cerkiew, która zyskała status zamkowej. Po jej śmierci przed 1484 rokiem, ciało fundatorki zostało złożone pod prezbiterium. W 1506 roku decyzja Aleksandra Jagiellończyka o przeniesieniu świątyni z Góry Zamkowej do nowej lokalizacji w Starym Mieście została wprowadzona w życie dopiero w 1562 roku.

Wówczas cerkiew została nie tylko przeniesiona, lecz także zbudowana na nowo, przy czym prochy księżnej Wassy uroczyście przeniesiono do nowej lokalizacji. W 1596 roku świątynia stała się cerkwią unicką. Niestety, w 1637 roku zanotowano, że obiekt jest w złym stanie i podjęto próby jego remontu, a w 1727 roku pozostawał on nadal w opłakanym stanie.

Obecnie znana cerkiew została wzniesiona w XVII wieku, choć niektóre źródła wskazują na 1774 rok jako datę generalnego remontu. Jest uznawana za najstarszą drewnianą świątynię w Bielsku. W 1790 roku do prezbiterium dobudowano aneks, w którym umieszczono boczny ołtarz św. Anny. W 1839 roku, zgodnie z ustaleniami synodu połockiego, władze rosyjskie odebrały cerkiew unitom, a następnie przekazały jej prawosławnym.

W ciągu kolejnych lat, cerkiew była wielokrotnie remontowana. Prace konserwatorskie miały miejsce w 1875 i 1932 roku, a w 1944 roku obiekt został częściowo uszkodzony w wyniku bombardowania. Remonty odbyły się także w latach 1944, 1968 oraz bardziej kompleksowo w latach 2001–2006. Od 1951 roku, świątynia pełni funkcję drugiej katedry biskupiej diecezji warszawsko-bielskiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Warto również dodać, że 20 sierpnia 2016 roku cerkiew odwiedził patriarcha antiocheński Jan X, a 21 września 2018 roku świątynię uświetniła obecność patriarchy aleksandryjskiego Teodora II. Ostatecznie, 29 października 1966 roku, cerkiew została wpisana do rejestru zabytków pod nr A-38.

Architektura

Obiekt sakralny, jakim jest cerkiew, zbudowana jest w technice złotogłównej, charakteryzującej się zaawansowanym rzemiosłem drewnianym.

Warunki architektoniczne cerkwi są szczególnie interesujące. Budowla jest zatem drewniana, z zastosowaniem konstrukcji zrębowej oraz szalowanej, w formie wydłużonego prostokąta. Całość obejmuje prezbiterium, które jest zamknięte na prosto, oraz prostokątną zakrystię. Oprócz tego, wnętrze posiada trójnawowe przedsionki i wieżę pozbawioną charakterystycznych detali.

Na zewnątrz, cerkiew posiada oddzielnie stojącą dzwonnicę, która także została wykonana w technice ziarnistej. Warto zaznaczyć, że do 1968 roku zdobiła cerkiew barokowa wieżyczka na sygnaturkę z XVIII wieku, która posiadała narożne spływy wolutowe. W roku 2001 do budowli dodano aneks znajdujący się po stronie południowej prezbiterium, co znacząco wpłynęło na jej wizualizację.

Kolejne prace remontowe miały miejsce w 2002 roku, kiedy to wymieniono starodawne hełmy na nowe, o charakterystycznym, cebulastym kształcie, oraz zainstalowano nową kopułę nad częścią ołtarzową. Z kolei w 2003 roku przeprowadzono dalsze prace konserwatorskie, podczas których wymieniono oszalowanie na budynku.

Wnętrze cerkwi kryje również Bielską Ikonę Matki Bożej, uznawaną za cudowną, co czyni to miejsce wyjątkowym w kontekście duchowym lokalnej społeczności.

---

Oceń: Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielsku Podlaskim

---